Lavrov’un Ermenistan ziyareti zemininde…
Rusya ile Ermenistan arasında görüşülecek birçok konu var. Moskova için burada önemli olan karşılıklı ilişkilerin seviyesini teyit etmek. Bu seviyeyi ve Rusya’nın olası endişelerini ele alalım:
Askeri-politik alan
Rusya ve Ermenistan askeri-politik müttefiklerdir ve Ermenistan topraklarında bir Rus askeri üssü bulunmaktadır. Ermenistan’ın İran ve Türkiye ile olan sınırlarında sınırlı kapasitede de olsa Rus sınır muhafızları bulunmaktadır. Ermenistan’da ortak bir hava savunma sistemi faaliyet göstermektedir. Ermenistan hükümeti askeri üs sorununu gündeme getirmemektedir ve bu konudaki tüm iddialar yerine getirilmemiştir.
Ancak sınır muhafızları konusunda Ermenistan, bu yıl sonuna kadar Rusya’nın İran ve Türkiye ile olan sınırlarında varlığını daha da sınırlamayı planlamaktadır. ABD-Ermenistan Stratejik Ortaklık Bildirgesi, ABD’nin Ermeni sınır muhafızlarının eğitimine verdiği desteği belirtmektedir. Eski Dışişleri Bakanı Blinken, ABD’den bir grup sınır muhafızının Ermenistan’a ziyaretini duyurdu. Ancak bu henüz gerçekleşmedi.
Hava Savunma Sistemi’nde de durum aynı. Ermenistan, Hindistan’dan hava savunma sistemleri satın almaya çalışıyor. Fransa ve İngiltere de bu konuya dahil oldu. Ancak şu anda bu alanda Rusya’nın yerini almak imkansız. Rusya, stratejik öneme sahip olduğu için bu konuda mücadele edecek.
KTMT
Ermenistan, KTMT’nin faaliyetlerine katılmıyor ancak henüz askeri-politik bloktan ayrılmadı. Rusya genel olarak durumdan memnun ve Ukrayna’daki savaşın sona ermesinden sonra bu konuya geri dönebilir. Moskova için önemli olan, Ermenistan’ın KTMT’den ayrılsa bile NATO’ya katılmamasıdır. Bu bağlamda, Ermenistan’ın tarafsız statüsü konusu önem kazanabilir.
Ekonomik alan
Ermenistan, Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) ve Gümrük Birliği üyesidir. Rusya’nın bu alanda güçlü bir eli var. Ticaret büyüyor ve Rusya’nın stratejik varlıklarına (gaz ve enerji dağıtım ağları, nükleer santraller, demiryolları vb.) dokunulmadı. ABD ile yapılan Deklarasyonda ayrıca Ermenistan’ın enerji sektöründe ABD ile işbirliğinden de bahsediliyor. Son zamanlarda ABD nükleer enerji şirketinin başkanları Ermenistan’ı ziyaret etti. Şu anda Erivan bu alanda ilişkileri çeşitlendirmeye çalışıyor. Nükleer enerji konusu Başkan Trump için potansiyel olarak ilgi çekici bir konu olabilir. Ancak henüz somut bir karar yok. Ermenistan için “küratör” olarak atanan Rus PA’nın birinci başkan yardımcısı Kiriyenko’nun aynı zamanda uzun yıllar RosAtom’un başkanı olduğu da belirtilmelidir.
Lavrov’un Ermenistan ziyareti, AB Yüksek Komiseri Kallas’ın ziyaretinden önce gerçekleşti. Ziyaret için hazırlıklar Ermenistan ve Brüksel’de devam ediyor ve masada Ermenistan ile AB arasındaki ticaret ilişkilerini genişletecek yeni bir CEPA+ metni var. Bu Rusya için önemli çünkü anlaşma henüz AB ile ticaret kurallarına tabi olmayan ancak potansiyel listede olan noktaları içerebilir.
Elbette Lavrov, Azerbaycan ve Türkiye ile ilişkilerin yeniden kurulmasıyla da ilgilenecektir. Rusya, üçlü hükümetler arası komisyonun bir üyesidir. Ermenistan komisyonun çalışmalarını görmezden geliyor, ancak henüz komisyondan ayrılmadı. Rusya’nın Ermenistan topraklarında bu sürece katılması önemlidir.
Sonuç
Rusya ile ABD arasındaki ilişki istikrara kavuşuyor ve Ermenistan üzerindeki rekabet artık geçerli değil. AB ile rekabet sadece artacak ve Kremlin Ermenistan’da AB’ye teslim olmayı düşünmüyor.
Rusya’nın Ermenistan’daki faaliyetleri uzun vadeli olarak hesaplanmıştır, çünkü Moskova’nın stratejik varlıkları ve buradaki iç siyaseti etkileme yeteneği vardır. 2026’daki parlamento seçimleri Ermenistan üzerinde melez etki yaratma fırsatı yaratacaktır. Paşinyan’ın gerçekleştirdiği çeşitlendirme, Rusya’yı yalnızca tekel ve stratejik varlıklara sahip olduğu alanlarda endişelendiriyor. Bu bağlamda, Rusya’nın ilgilendiği ana konulardan biri Ermenistan-Türkiye ilişkilerinin normalleşmesi ve sınırların açılmasıdır.
