2/2 – Ekonomik, Sosyal ve Çevresel Sonuçlar
Bu ikinci kısım, NATO’nun %5 savunma harcaması hedefinin arka planında yatan daha derin sonuçları ele alıyor: Yeşil dönüşüm ve sosyal programlar üzerindeki baskı, halk desteğindeki kırılmalar ve Avrupa’nın silah tedarikinde ABD’ye bağımlılığı.
Özet: Önemli Noktalar
- NATO’nun %5 hedefi, AB ülkelerine yılda 600 milyar eurodan fazla ek maliyet getirecek; bu miktar, AB’nin yeşil ve sosyal hedefleri için gereken fon açığından fazla.
- Planlanan askeri genişleme, yıllık 200 milyon tonluk karbon salımıyla çevreyi olumsuz etkileyecek.
- Kamuoyu araştırmaları, zorunlu askerlik ve savunma harcamaları konusunda yaşa ve ülkeye göre bölünmüş bir Avrupa’yı gösteriyor.
- Avrupa orduları, halen ABD menşeli savaş uçakları, füze sistemleri ve tanklara büyük ölçüde bağımlı.
- NATO’daki birlik görüntüsü, egemenlik tartışmaları ve stratejik özerklik konusunda çözülmemiş çelişkileri gizliyor.
Güvenliğin Bedeli: İklim ve Refah Programlarının Gölgesinde Harcama Artışı
NATO liderlerinin savunma bütçelerini büyük ölçüde artırma kararı, sadece askeri değil; ekonomik ve çevresel anlamda da ciddi etkiler doğuruyor. Yeni Ekonomi Vakfı’na (New Economics Foundation, NEF) göre, önerilen %5 hedefi sadece AB üyesi NATO ülkeleri için yıllık 613 milyar euro ek harcama anlamına geliyor. Bu rakam, “AB’nin yeşil ve sosyal hedeflere ulaşmak için ihtiyaç duyduğu tahmini 375-526 milyar euro arası yıllık kaynaktan çok daha yüksek” (2).
NEF uzmanı Sebastian Mang, kararın teknik değil, siyasal bir tercih olduğunu belirtiyor: “Avrupa’daki kamu maliyesi tartışmaları, hiçbir zaman neyi karşılayabileceğimizle ilgili olmadı; hükümetlerin neyi önceliklendirdiğiyle ilgiliydi” (2). Devamında, “Eğer orantısız düzeyde düşük ekonomik ve sosyal getirisi olan askeri harcamalar için bu kadar büyük kaynaklar ayrılabiliyorsa, yeşil dönüşüm ve kamu hizmetleri için kaynak yaratılmaması siyasi tercihten başka bir şey değildir” ifadelerini kullanıyor (2).
Askeri harcamaların karbon ayak izi de önemli bir mesele. “Guardian’ın daha önceki haberine göre, ABD hariç NATO üyelerinin planladığı askeri genişleme, yıllık sera gazı salımını yaklaşık 200 milyon ton artırabilir” (9). Common Wealth düşünce kuruluşundan Chris Hayes, güvenlik tanımının daraldığını söylüyor: “Askeri harcamaların artırılmasına yönelik taleplerin çok ciddi bir fırsat maliyeti var. Temiz enerjiye öncelik verilmesi, 2022 yılında acı şekilde deneyimlediğimiz enerji güvensizliğini ortadan kaldırırdı” (2). Birleşik Krallık’ın sadece %3,5 hedefi için öngörülen yıllık ek harcama 32 milyar pound. “Bu miktar, Britanya’nın 2050 yılına kadar ihtiyaç duyacağı elektriğin %88’ini sağlayacak 620 teravatsaatlik kara tipi rüzgâr çiftliklerinin tüm yaşam döngüsü maliyetini karşılamaya yetiyor” (2).
NEF, bu tercihin sosyal sonuçlarına da dikkat çekiyor: “Askeri harcamalar artırılırken yeşil ve sosyal harcamalarda kesintiye gidilmesi, halkın tepki göstermesine, eşitsizliğin büyümesine ve demokratik kurumlara olan güvenin aşınmasına neden olabilir” (2).
Kamuoyu Nabzı: Bölünmüş Seçmen, İsteksiz Gençlik
NATO ülkelerinde hükümetler silahlanma yönünde adım atarken, kamuoyunun konuya yaklaşımı daha temkinli ve bölünmüş bir tablo çiziyor. European Council on Foreign Relations (ECFR) ve YouGov iş birliğiyle 12 ülkede yapılan bir 2025 anketine göre, “Savunma harcamalarının artırılmasını destekleyenlerin oranı Polonya (%70), Danimarka (%70) ve Birleşik Krallık’ta (%57) çoğunluktayken; Almanya (%47), İspanya (%46) ve Fransa’da (%45) kalabalık azınlıklar destek verdi. İtalya ise net biçimde karşı çıktı: Sadece %17 desteklerken, %57 karşı çıktı” (8).
Zorunlu askerlik sorusu ise daha keskin bölünmelere işaret ediyor. “Fransa (%62), Almanya (%53) ve Polonya’da (%51) destek güçlü görünse de İtalya (%50 karşı), Birleşik Krallık (%53 karşı), İspanya (%56 karşı) ve Macaristan’da (%58 karşı) muhalefet çoğunlukta” (8). Yaş farkı belirgin. “Örneğin Almanya’da 70 yaş üstü katılımcıların %49’u zorunlu askerliği desteklerken, 18-29 yaş grubunun %46’sı karşı olduğunu belirtiyor” (8).
Jeopolitik yönelimlerde de kutuplaşma gözlemleniyor. “Günümüzde Amerika yanlısı olmak çoğu zaman AB’ye karşı şüpheci olmayı; Avrupa yanlısı olmak ise Trump liderliğindeki ABD’ye eleştirel yaklaşmayı ifade ediyor” (8). ECFR’den Ivan Krastev’in yorumu çarpıcı: “Trump’ın ikinci kez başkan seçilme olasılığı, ABD’yi Avrupa aşırı sağı için geçerli bir siyasi model haline getirdi” (8).
ECFR Eş Direktörü Mark Leonard ise, Ukrayna konusunda çelişkili bir kamuoyu tutumuna dikkat çekiyor: “İyimser bir yorum, Avrupalıların Ukrayna’ya kendi politikaları doğrultusunda destek vermek istediğini ve Trump’ın çizgisini takip etmek istemediğini gösteriyor. Ama aynı veriler, Avrupalıların Ukraynalıların kendi adlarına savaşmasını beklediklerini de gösterebilir” (8).
Hâlâ ABD’ye Bağımlı: Avrupa’nın Silah Tedariğinde Açık Gerçek
Avrupa savunma özerkliği söylemlerine rağmen, kıtanın askeri altyapısı hâlâ büyük oranda Amerikan silahlarına bağlı. Guardian’ın görsel analizine göre, “Avrupa hava kuvvetlerinde aktif hizmetteki savaş uçaklarının neredeyse yarısı ABD menşelidir. Ayrıca kıta genelinde konuşlu füze savunma sistemlerinin çoğu da Amerikan yapımıdır” (10).
“2020’den bu yana AB, Birleşik Krallık ve Norveç, toplam 26.036 füze satın aldı. Bunların %10’undan azı Avrupa ülkeleri arasında gerçekleşti” (10). Sadece 2024 yılında Avrupa’ya “en az 38 adet F-35 savaş uçağı teslim edildi. Bu uçaklar Belçika, Danimarka, İtalya, Norveç, Hollanda, Polonya ve Birleşik Krallık’a gitti” (10).
ECFR’den Camille Grand, Avrupa alternatiflerinin yetersizliğine dikkat çekiyor: “Avrupa üretimi seçenekler var, ama hiçbirisi F-35 ile rekabet edemiyor” (10). Bruegel’den Guntram Wolff ise daha yapısal bir soruna işaret ediyor: “Bu tip savaş uçaklarını üretmek için çok büyük ön yatırım gerekir. Bunu tek başına bir Avrupa ülkesi gerçekleştiremez” (10).
Aynı durum kara kuvvetlerinde de geçerli. “Polonya, son yıllarda ABD ve Güney Kore’den o kadar çok tank aldı ki, yakında Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık’ın toplam tank sayısını geçecek” (10). Wolff, bunun siyasi karşılığını şöyle açıklıyor: “Avrupa içinde iş birliğine kuşkuyla bakılıyor çünkü bu egemenlik kaybı olarak görülüyor. Oysa gerçek şu ki; şu anda ABD’ye devasa bir bağımlılığımız var. Bu da egemenliğin Avrupa’da değil, Washington’da olduğu anlamına gelir” (10).
Özerklik ile Endişe Arasında: NATO Nereye Gidiyor?
NATO’nun %5 savunma harcaması hedefi, kâğıt üstünde ittifakın birlik görüntüsünü güçlendirse de bu hedefin sembolik mi yoksa yapısal mı olduğu hala tartışmalı. Paul Taylor’un ifadesiyle: “Avrupalı liderler, ABD’nin güvenlik odağının Çin’e kaymakta olduğunu artık fark etmeli. Bu süreçte Avrupa’nın NATO içindeki ayağını güçlendirmesi, yani ABD olmadan da harekete geçebilecek kapasiteyi oluşturması gerekiyor” (4).
İspanya Başbakanı Pedro Sánchez ise doğrudan itiraz ediyor: “%5 hedefi hem mantıksızdır hem de ters etki yaratır. Bu, İspanya’yı optimal harcama modelinden uzaklaştırır ve AB’nin savunma kapasitesini geliştirme çabalarını sekteye uğratır” (6). Açıklamasında açıkça belirtiyor: “Egemen bir müttefik olarak, bu fedakarlıkları yapmamayı tercih ediyoruz” (6). Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov ise, NATO’nun bu hamlesini kendi kamuoyuna karşı kullanıyor: “İttifak, tam gaz bir askerileşme yolunda ilerliyor… Bunu meşrulaştırmak için bir canavar yaratmanız gerekir. Bu noktada, NATO yetkililerinin gözünde en uygun canavar Rusya’dır” (11).
Sonuç
NATO’nun %5’lik yeniden silahlanma hedefi, güvenliğe dair acil bir refleksi temsil ediyor olabilir. Ancak bu hedefin çevresel, sosyal ve ekonomik etkileri ittifakın bütünlüğü kadar Avrupa’nın iç dengeleri açısından da ciddi tartışmalar yaratıyor.
Bu yazı dizisinde gösterildiği üzere, Avrupa liderleri sadece “ne kadar harcayacağız?” sorusuyla değil, aynı zamanda “ne tür bir güvenlik modeli kuruyoruz?” ve “bu model kimin önceliklerine hizmet ediyor?” sorularıyla da yüzleşmek zorunda.
Kaynaklar
(1). Krupa, J. (12 Haziran 2025). Nato secretary general says Europe needs to ‘ramp up defence spending’ as foreign ministers meet in Rome – as it happened. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/live/2025/jun/12/europe-foreign-ministers-defence-plans-ukraine-latest-updates-news
(2). Gayle, D. (24 Haziran 2025). Europe’s pledge to spend more on military will hurt climate and social programmes. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2025/jun/24/europes-pledge-to-spend-more-on-military-will-hurt-climate-and-social-programmes
(3). Sabbagh, D. (9 Haziran 2025). Russia could be ready to attack Nato within five years, says secretary general. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2025/jun/09/nato-chief-russia-quantum-leap-defence
(4). Taylor, P. (18 Haziran 2025). Why Europe should hijack Nato for its own purposes. The Guardian. https://www.theguardian.com/commentisfree/2025/jun/18/europe-hijack-nato-trump-administration-china
(5). Krupa, J. (19 Haziran 2025). Spanish PM rejects Nato’s ‘unreasonable’ 5% GDP target for defence spending – as it happened. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/live/2025/jun/19/europe-live-news-russia-ukraine-war-ceasefire-putin-zelenskyy-latest-updates
(6). Jones, S. (19 Haziran 2025). Spain rejects Nato plan for member states to spend 5% of GDP on defence. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2025/jun/19/spain-rejects-nato-plan-for-member-states-to-spend-5-of-gdp-on-defence
(7). Adu, A. (23 Haziran 2025). UK will commit to spending 5% of GDP on defence by 2035. The Guardian. https://www.theguardian.com/politics/2025/jun/23/uk-will-commit-to-spending-5-of-gdp-on-defence-by-2035
(8). Rankin, J. (23 Haziran 2025). Europeans back higher defence spending amid Russia threat, poll finds. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2025/jun/23/europeans-back-higher-military-spending-russia-threat-poll
(9). Gayle, D. (24 Haziran 2025). Europe’s pledge to spend more on military will hurt climate and social programmes. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2025/jun/24/europes-pledge-to-spend-more-on-military-will-hurt-climate-and-social-programmes
(10). Clark, A. (24 Haziran 2025). Armed by America: how Europe’s militaries depend on the US – a visual analysis. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/ng-interactive/2025/jun/24/visual-guide-can-europe-really-defend-itself-alone
(11). Antonov, D. (24 Haziran 2025). Russia says NATO needs to demonise it to justify 5% defence spending target. Reuters. https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/russia-says-nato-needs-demonise-it-justify-5-defence-spending-target-2025-06-24/
(12). Macaskill, A. (24 Haziran 2025). At NATO, UK’s Starmer pledges increase in defence spending to 5%. Reuters. https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/uk-broaden-security-focus-set-5-defence-spending-target-2025-06-23/
(13). Martinez, M. (23 Haziran 2025). Germany to raise defence spending to 3.5% of GDP by 2029, sources say. Reuters. https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/germany-raise-defence-spending-35-gdp-by-2029-sources-say-2025-06-23/
(14). Gray, A., Siebold, S., Bayer, L., & Cantero, A. (23 Haziran 2025). NATO agrees to higher defence spending goal, Spain says it is opting out. Reuters. https://www.reuters.com/world/europe/nato-countries-approve-hague-summit-statement-with-5-defence-spending-goal-2025-06-22/
